Επιγραφές : ΑΦΙΕΡΩΘΗ Ο ΠΡΙΝ ΒΕΒΗΛΟΣ ΤΟΠΟΣ ΕΙΣ ΝΑΟΝ ΠΕΡΙΒΛΕΠΤΟΝ ΤΗΣ Θ(ΕΟΤΟ)ΚΟΥ ΠΑΡΑ ΧΡΙΣΤΟΦΟ(ΡΟΥ) ΕΝΔΟΞΩΤΑ(ΤΟΥ) ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ (ΠΡΩΤΟ)ΣΠΑΘΑΡΙΟΥ Κ(ΑΙ) ΚΑΤΕΠΑΝΩ ΛΑΓΟΥΒΑΡΙΔΑΣ Κ(ΑΙ) ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΜΑΡΙΑΣ Κ(ΑΙ) ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΑΥΤΩΝ ΝΙΚΗΦΟ(ΡΟΥ) ΑΝΝΗΣ Κ(ΑΙ) ΚΑΤΑΚΑΛΗΣ ΜΗΝΙ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΩ ΙΝΔ(ΙΚΤΙΩΝΟ)Σ ΙΒ΄ ΕΤ(ΟΥΣ) ςΦΛΖ
Ιστορία : Το όνομα του ναού αποτελεί μετάφραση του τουρκικού Καζαντζιλάρ και οφείλεται στο γεγονός ότι στην περιοχή από τη βυζαντινή εποχή, όπως και σήμεα, υπήρχαν οι χαλκωματάδες. Πιθανώς η εκκλησία κατά τη βυζαντινή περίοδο ονομαζόταν «Παναγία των Χαλκοπρατείων», όπως η ομώνυμη εκκλησία της Πόλης. Από την επιγραφή συμπεραίνουμε ότι ο ναός κτίθσηκε επί εθνικού οικοδομήματος- πιθανώς ναού- και κτήτορας του υπήρξε κάποιος Νικηφόρο, πρωτοσπαθάριος και «κατεπάνω» του θέματος της Λογγοβαρδίας. Χτίσθηκε το 1028.
Περιγραφή : Σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός. Ο νάρθηκας χωρίζεται σε τρία μέρη με δύο πλατιά ανακουφιστικά τόξα. Ο δεύτερος όροφος πάνω από τον νάρθηκα, το υπερώο, στεγάζεται με δύο τρούλλους και στο κέντρο με σταυροθόλιο. Χρησίμευε πιθανώς ως οστεοφυλάκιο. Στον κυρίως ναό τέσσερις κίονες σχηματίζουν τετράγωνο, ανακρατώντας τα τόξα των τεσσάρων μεγάλων καμαρών του σταυρού. Με τη βοήθεια σφαιρικών τριγώνων δημιουργείται κύκλος πάνω στον οποίο στηρίζεται ο διάτρητος από δύο σειρές παραθύρων τρούλλος. Στο μέσο του βόρειου τοίχου ανοίγεται τάφος με μορφή αρκοσολίου, πιθανώς του ιδρυτή του ναού. Το ιερό Βήμα χωρίζεται σε τρία μέρη, το κυρίως ι. Βήμα, την πρόθεση και το διακονικό, όπου ανοίγονται ανατολικά δύο κόγχες, μικρότερες από την κεντρική. Και οι τρεις τρούλλοι είναι οκτάπλευροι, οι δύο του νάρθηκα είναι μικρότεροι του κεντρικού.
Βιβλιογραφία : Άννα Τσιτουρίδου, Η Παναγία των Χαλκέων, Θεσσαλονίκη 1998.
