Justinian Site

Το μοναστήρι της Ρεντίνας
Κωδικός Αντικειμένου : 431
Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων
Τύπος : Μοναστήρι
Ρυθμός : Είναι σταυροειδής βυζαντινός, τρίκογχος με τρούλο και χορούς.
Κατηγορία : Ναός
Χρόνολογία : γύρω στo 1550 μ.Χ
Επιγραφές : “ΕΙΣ ΑΪΔΙΟΝ ΜΝΗΜΗΝ + ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΓΕΝΕΣΤΑΤΟΥ ΑΡΧΟΝΤΟΣ, ΚΥΡΙΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥ ΚΑΙ ΜΟΣΧΟΥ, ΚΑΙ ΗΓΕΜΟΝΕΥΟΝΤΟΣ ΘΕΩΝΑ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ, ΧΕΙΡ ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΑΧΞΒ (=1662) ΕΤΟΣ ΣΩ-ΤΗΡΙΟΝ ΜΗΝΙ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ”.
Τρέχουσα Θέση : Δήμος Ρεντίνας
Ιστορία : Κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας γνώρισε μεγάλη ακμή, είχε 50 μοναχούς και πολλά μετόχια στην περιφέρεια της Ρεντίνας, της Υπάτης, των Φαρσάλων και πολλά άλλα στο Σμόκοβο, Δομοκό, Κατάχλωρο κ.λ.. Επίσης είχε μετόχι στη Μόσχα, γι’ αυτό πήρε και το όνομα “το Ρωσικό”. Στη νεότερη ελληνική ιστορία το μοναστήρι έπαιξε σημαντικό ρόλο, γιατί η Ρεντίνα ήταν πρωτεύουσα στα 85 χωριά των Αγράφων και το μοναστήρι ήταν έδρα του στρατηγείου τους γράφει ο Άγγλος συνταγματάρχης και περιηγητής Ληκ. Από τις τοιχογραφίες και τις επιγραφές βγαίνει το συμπέρασμα πως κτήτορες του ναού είναι ο Μόσχος Στραβοένογλου και ο άρχοντας Φράγγος. Ο παλιός ναός ανακαινίστηκε στα 1579 και στα 1640.
Περιγραφή : Το μοναστηριακό συγκρότημα αποτελεί ένα κανονικό τετράγωνο, όπου γύρω-γύρω είναι τα κελιά σε τρεις ορόφους και με υπόστεγα. Σήμερα σώζονται μόνο τα κελιά της ανατολικής και δυτικής πλευράς, αναπαλαιωμένα με δρύινα υπόστεγα. Ανάμεσα στα κελιά της δυτικής πλευράς και δίπλα στο ηγουμενείο υπάρχει ένα κεραμοσκέπαστο παρεκκλήσι, με επιχρυσωμένο το τέμπλο, στο όνομα του Τιμίου Σταυρού, το οποίο αναφέρει και ο Γ. Οικονόμου. Κάτω ακριβώς από το παρεκκλήσι υπάρχει θολωτή κρύπτη, όπου έκρυβαν τα τιμαλφή. Εδώ υπάρχουν πολλά αρχαία εντελώς φθαρμένα χειρόγραφα. Δεξιά και αριστερά του νάρθηκα είναι δυο παρεκκλήσια σύμφωνα με τον αγιορείτικο τύπο ναού. Το καθολικό του μοναστηριού είναι ολόκληρο αγιογραφημένο με αγιορείτικη τεχνοτροπία σε απόδοση σχολής Αγράφων έργο του ζωγράφου Ιωάννη (1662). Υπάρχουν όμως και τοιχογραφίες που μαρτυρούν λατινική επίδραση όπως η παράσταση του αναστημένου Κυρίου, στην αριστερή κόγχη του ιερού. Στη μεσαία κόγχη εικονίζεται η Πλατυτέρα στο θρόνο με το Χριστό στην αγκαλιά, κάτω δε η συνηθισμένη απεικόνιση της θείας λειτουργίας. Γύρω-γύρω στην ψηλότερη σειρά σκηνές από τις δεσποτικές και θεομητορικές γιορτές (δωδεκάορτο). Πρωτότυπες και φυσικότατες είναι οι προσωπογραφίες των κτητόρων στη ΒΔ γωνία του κυρίως ναού. Δύο άνδρες ολόσωμοι με τούρκικη ενδυμασία και σκούφο γούνινο και με ομοίωμα ναού στα χέρια. Η τοιχογραφία δεν έχει επιγραφή, αλλά ο καθηγητής Α. Ορλάνδος συμπεραίνει πως η επιγραφή πάνω από τη δυτική είσοδο που συνδέει τον κυρίως ναό με το νάρθηκα, μέσα σε ένα πλαίσιο αναφέρεται στους κτήτορες. Στον τοίχο του εξωνάρθηκα είναι παραστάσεις με ζώα και δέντρα, ζώδια και εσχατολογικές σκηνές που συνοδεύονται με διάφορα αρχαία επιγράμματα και που παραστατικά υποδείχνουν τις αρετές των μοναχών. Πρόκειται πιθανό για έργο του Διονυσίου του Φουρνιώτη (;). Α. Στη μία παράσταση είναι η κλίμακα που συμβολίζει την ανάβαση των αρετών, σύμφωνα με τη σχετική διδασκαλία του Ιωάννη της Κλίμακος. Στην ανάβαση μερικοί μοναχοί αρπάζονται από τα νύχια των δαιμόνων από τα σκαλοπάτια και ρίχνονται στο ανοικτό στόμα του δράκοντα, ενώ όσοι φθάνουν στην κορυφή τους παραλαμβάνει ο Κύριος και τους στεφανώνει ένας άγγελος. Β. Στην άλλη παράσταση βλέπουμε τον καιρό που δαμάζει τα πάντα, θέμα παρμένο από την αρχαία ελληνική τέχνη, για να διδάξει τη ματαιότητα στα εγκόσμια και τη χρησιμότητα του καιρού, όταν αξιοποιείται για πνευματική άνοδο. Πάνω από την παράσταση γράφει “Ο καιρός” και κάτω από την παράσταση είναι το επίγραμμα του Ποσειδίππου σε κεφαλαιογράμματη βυζαντινή γραφή. Γ. Μια τρίτη παράσταση είναι ο ζωδιακός τροχός, για απεικόνιση της ματαιότητας της ζωής. Γύρω-γύρω στον τροχό κρατούνται οκτώ άνδρες, απ’ τους οποίους αυτοί που ανεβαίνουν χαίρονται για τις νεανικές τους απολαύσεις, μα θλιμμένοι είναι αυτοί που κατεβαίνουν, ενώ ο τελευταίος πέφτει σε ανοικτό τάφο. Η κεφαλαιογράμματη επιγραφή γράφει: “ΟΥΤΟΣ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΟΝ ΟΡΑΣ ΑΝΘΡΩΠΕ ΕΜΠΡΟΣΘΕΝ ΣΟΥ ΩΣΠΕΡ ΤΡΟΧΟΣ ΓΑΡ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΠΑΣΗ ΣΤΙΓΜΗ ΚΑΙ ΩΡΑ ΤΟΥΣ ΟΝΤΑΣ ΚΑΤΩ ΤΑΧΙΣΤΑ ΕΙΣ ΥΨΟΣ ΑΝΩ ΦΕΡΕΙ ΝΕΟΥΣ ΟΜΟΥ ΚΑΙ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΛΑΝΑ ΚΑΙ ΔΕΙΛΙΑΖΕΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΤΟ ΑΒΕΒΑΙΟΝ ΠΡΟΔΗΛΟΣ ΕΚΔΙΔΑΣΚΕΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΟΥ ΠΑΥΟΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΝΥΚΤΟΣ ΤΕ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΣ ΚΑΙ ΑΥΘΙΣ ΤΟΥΤΟΥΣ ΕΝ ΒΡΑΧΕΙ ΒΙΑΙΩΣ ΚΑΤΩ ΦΕΡΕΙΝ ΠΡΟΣ ΑΔΗΝ ΤΕ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΝ ΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΑΣ ΑΠΑΓΕΙΝ” Δ. Χαρακτηριστική είναι η “Κοίμηση Εφραίμ του Σύρου”. Ο Εφραίμ ήταν αιωνόβιος διάκονος και ασκητής και θεωρείται ο μέγιστος και γλυκύτατος ποιητής και υμνογράφος των Σύρων.