Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων
Τύπος : Μοναστήρι
Ρυθμός : σχήμα σταυρού με τρούλο και ημικυκλικές (τρίπλευρες) κόγχες
Κατηγορία : Ναός
Χρόνολογία : γύρω στα 1550
Επιγραφές : “+ Επιφάνεια του αγίου αρχιερέως του πανιερωτάτου αγίου Μητροπολίτου Ιωάσαφ Λαρίσης και του θεοφιλιστάτου αγίου επισκόπου Κυρίου Λαυρεντίου Καπούας και Φαναρίου. Όστις των ζωγράφων έλθειν σκιάσαι πρόσωπα και ………..ηδι καλώς. Ηδέα μήτε αλιψαι χάρτην και καπνιστήν και βάλη επάνω εις πρόσωπον έχουμέ τον αφορισμένον και ασυγχόρετον και μετά θάνατον άλυτον και η μερής αυτού μετά του Ιούδα αμήν”. “+ Άγιε καθηγούμενε συν τω αγίω εφημερίω οι εστιασόμενοι εν τω αγίω και πανσέπτω ναώ τούτο, γινώσκετε πως διορθώνω το ……. κλησιαρέους πως τι μαζεύω κυ τι ιστορί : Εις μακρό ξύλο ας δένουν αλουπούς νορά και ας τυνάζουν τον κονιορτόν και τα ανυφαντοπάνια με σκούπα καλαμιού και όταν σκουπίζετε δίχως νερό φυλάγεσθε και άς τηνάσετε κάθε Σάββατο. Ούτω ποιήται εν παντί καιρώ ως λέγομεν. Ίνα στέκη η ιστορία εις έν πρόσωπον και αν τύχη καθαρά και βουληθήτε άλλαξαι τα γιαλιά…….λης όταν ευγάλη ο τεχνίτης το ένα γιαλί του παραθυριού εν ταύτη τη ώρα με μία καρπέτα άς κλείσουν το παραθύριν να μην έμπη ο αείρ ή ύ πύρα του ηλίου έσωθεν όπου και αν εισέβη ο ήλιος…….., άλλαξε την όψιν η ιστορία και οστις, αθετήση την εξαμηνί του αγίου ναού τούτου και δεν ποιήση ώ λέγομεν να έχη την Θεοτόκον αυτήν αντίδικον δια το της γνώμης αυτού γεγοναίνε θέλημα και ο έξοδος του αγίου ναού μέλη φθαρθή”. “....υπό κ. Λαυρέντιου…….έτει ΖηΕ…...ΙΕΠ"
Τρέχουσα Θέση : Στην ανατολική οροσειρά της Πίνδου, με θέα προς την Καρδίτσα, 18 χιλιόμετρα δυτικά και σε υψόμετρο 800 μέτρα βρίσκεται το μοναστήρι της Κορώνας, που τιμάται στη μνήμη του Γενεσίου της Θεοτόκου.
Ιστορία : O ναός κτίστηκε γύρω στα 1550 και ιστορήθηκε το 1587, οπότε έγιναν και τα εγκαίνια από τον επίσκοπο Λαυρέντιο.Παλιότερα είχε το όνομα “Ιερά Μονή της Κρυεράς Πηγής” ή “σεβάσμια Μονή της Κρυεράς βρύσεως”, καθώς αναφέρεται στην ακολουθία του αγίου Σεραφείμ της έκδοσης του 1802 και αλλού. Πήρε το όνομα “της Κορώνας”, κατά τη γνώμη του Ιεζεκιήλ Θεσσαλιώτιδος, από το λαό, γιατί από πολύ μακριά φαίνεται να προβάλει στο βράχο και να στεφανώνει το βουνό σαν κορώνα. Ο καθηγητής Αν. Ορλάνδος λέγει πως το όνομα του μοναστηριού θα προήλθε από καμιά ξεχασμένη παράδοση ή περιστατικό από το κτίσιμο του μοναστηριού σχετικό με το πτηνό κορώνη (δηλαδή κουρούνα), που ζει σε μεγάλα σμήνη στη Θεσσαλία. Πρώτος κτήτορας είναι ο Ανδρέας Μπούνος, δεύτερος κτήτορας αναφέρεται ο Αποστολάκης, που ιστόρησε το 1739 το παρεκκλήσι του Ιωάννη Προδρόμου. Τη μεγάλη δόξα του το μοναστήρι οφείλει πιο πολύ σε μια μεγάλη ιερατική μορφή, που προήλθε από το μοναστήρι αυτό, τον ιερομάρτυρα αρχιεπίσκοπο άγιο Σεραφείμ, που μόνασε εκεί γύρω στα 1580. Από την Κορώνα πέρασε και ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Το μοναστήρι ήταν το ορμητήριο και το καταφύγιο για τους Αγραφιώτες σ’ όλα τα επαναστατικά κινήματα που ακολούθησαν τη μεγάλη Ελληνική Επανάσταση και ιδιαίτερα στο τελευταίο του 1877-78. Στις 2 Απριλίου του 1878 στο μοναστήρι δόθηκε φονική μάχη με αρχηγό τον Αθάνατο από το Βλάσδο, με αποτέλεσμα να παραδοθούν 200 Τουρκαλβανοί.
Περιγραφή : Το μοναστήρι με ακανόνιστο ορθογώνιο σχήμα έχει διώροφα κελιά με ξύλινο υπόστεγο, που πριν από 50 χρόνια έφθαναν τα 40. Στο μέσο του χώρου αυτού υπάρχει το καθολικό του μοναστηριού, που αποτελείται από τον κυρίως ναό, το νάρθηκα και το κολλημένο στο βόρειο τοίχο του ναού παρεκκλήσι του Τίμιου Προδρόμου. Ο τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις στρογγυλές κολώνες που καταλήγουν σε κυλινδρικές καμάρες και δημιουργούν εσωτερικά το σχήμα του σταυρού. Το ιερό είναι τρίκογχο με κόγχες τρίπλευρες (ημιεξάγωνες). Ο νάρθηκας χωρίζεται σε τρία μέρη, αλλά χωρίς κολώνες και σ’ αυτό διαφέρει του αγιορείτικου τύπου. Το τέμπλο του καθολικού είναι ξυλόγλυπτο και περίτεχνο. Οι τοιχογραφίες είναι εξαίρετης τέχνης και μαρτυρούν και αυτές αθωνιτική Κρητική τεχνοτροπία, σε ύφος παραδοσιακό, όπως αναφέρει ο Φώτης Κόντογλου. Στο προαύλιο του μοναστηριού σώζεται μαρμάρινο γλυπτό με επιπεδόγλυφο κουφικό κόσμημα του 13ου ή 14ου αιώνα. Τούτο πιθανό να προέρχεται από το μοναστήρι της Ελεούσας της Λοξάδας.
