- Ιερά μονή Μεγίστης Λαύρας
- Κωδικός Αντικειμένου : 409
- Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας
- Τύπος : Μοναστήρι
- Κατηγορία : Ναός
- Χρόνολογία : Β’ Ενετοκρατίας (1685-1715)
- Τρέχουσα Θέση : Μικρομάνη
- Περιγραφή : Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου σύνθετου τετρακιόνιου ναού με χορούς, δηλαδή πλευρικές κόγχες. Η μονή Μεγίστης Λαύρας αποτελεί μετόχι της ομώνυμης μονής του Αγίου Όρους και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο μικρού σχετικά μεγέθους οκταγωνικός τρούλος διακοσμείται με κοσμήτη από τραβηχτά επιχρίσματα και συμφυείς κιονίσκους στις ακμές του τυμπάνου του. Στην ανατολική όψη οι τρίπλευρες κόγχες του Ιερού διατρυπώνται από παράθυρα, κάτω από τα οποία τρέχει προεξέχων κοσμήτης και πλίνθινη οδοντωτά ταινία. Ένας δεύτερος κοσμήτης περνά κάτω από τις στέγες των κογχών Πρόθεσης και Διακονικού, ενώ στην κεντρική αψίδα υπάρχει οδοντωτή ταινία. Μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δυτική όψη. Η θύρα εισόδου περιβάλλεται από παραστάδες που καταλήγουν σε επίκρανα στα οποία στηρίζεται τόξο. Οδοντωτή ταινία κλείνει και τη σύνθεση. Επάνω από το θύρωμα ανοίγεται αβαθής τοξωτή κόγχη που περιβάλλεται από κτιστό προεξέχων αψίδωμα στηριγμένο σε πέτρινα φουρούσια. Ψηλότερα και αριστερά της κόγχης υπάρχει εντοιχισμένο τμήμα αρχαίας επιτύμβιας στήλης και στα δεξιά μικρά τμήματα οδοντωτής ταινίας. Στο εσωτερικό τις τοξοστοιχίες στηρίζουν τέσσερις κίονες στα δυτικά και δύο πεσσοί και δύο κίονες στα ανατολικά. Οι κίονες, κάτω από το παχύ στρώμα επιχρίσματος, διακρίνεται ότι είναι κατασκευασμένοι από λίθινους, πελεκητούς σπονδύλους, εκτός από τον βορειοανατολικό και νοτιοδυτικό που είναι μονολιθικοί, αρχαίοι σε δεύτερη χρήση. Τα κιονόκρανα κοσμούνται με λιθανάγλυφα λαϊκής τεχνοτροπίας. Μόνο στο χώρο του ιερού και στον τρούλο σώζονται τοιχογραφίες, καλυμμένες σε μεγάλο βαθμό από αιθάλη. Κατά την εκπόνηση μελέτης συντήρησης των τοιχογραφιών, από την ανάλυση των κονιαμάτων, διαπιστώθηκε η ύπαρξη δύο φάσεων: η μεν πρώτη τοποθετείται χρονικά στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, η δεύτερη στον 19ο αιώνα.