- Ιερά μονή αγ. Αναργύρων - Σπήλαιο
- Κωδικός Αντικειμένου : 408
- Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας
- Τύπος : Μοναστήρι
- Κατηγορία : Ναός
- Χρόνολογία : 17ος αι.
- Τρέχουσα Θέση : Άμφεια
- Περιγραφή : Στον κώδικα Grimani, χωρίς χρονολογία, βρίσκεται αναφορά για το σπηλαιώδες μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων Γαρδικίου. Χαρακτηριστικός είναι ο γραφικός τρόπος της περιγραφής «ης το τερετόρι της Καλαμάτας. Άγιοι Ανάργυροι, είναι κοντά στου Φρητζάλα το χορίον (Θουρία) ….ένας βράχος και ης το βράχο εκείνο είναι σπήλεων, ης το οποίον σπήλεων έχουν ζωγραφιαίς ζουγραφησμέναι από το παλεώ και άγια τράπεζα και λειτουργούν μέσα και είναι ασκητήριον… ». Σε σιγίλιο του πατριάρχη Γαβριήλ του 1702 το παρεκκλήσι περιγράφεται ως «…προ χρόνων πολλών ερημωθέν…επιμελώς ανακτίσαντες». Το σπήλαιο έχει φραχθεί με τοίχο και στο βάθος του έχει διαμορφωθεί ο ναός, ο οποίος χωρίζεται με κτιστό τέμπλο από το ιερό. Αξιοπερίεργο είναι ότι ο Καλοκύρης αναφέρει ότι οι πλευρές του φυσικού βράχου καλύφθηκαν με κονίαμα και ζωγραφίστηκαν, στη συνέχεια όμως περιγράφει μόνο τις τοιχογραφίες του τέμπλου, ενώ σώζονται ίχνη αξιόλογων παραστάσεων της Παλαιολόγειας περιόδου και στην οροφή του ναΐσκου, που είναι φυσικός βράχος. Στο κέντρο της ανώτερης ζώνης του τέμπλου εικονίζεται η Μεγάλη Δέηση με τον Χριστό εν μέσω της Θεομήτορος και του Προδρόμου και εκατέρωθεν του αποστόλους, που κρατούν κλειστά ειλητάρια ή βίβλους. Κάτω από τη ζώνη των αποστόλων αναγράφεται η συνήθης επιγραφή «Το στερέωμα των επί σοι πεποιθότων στερέωσον Κύριε την Εκκλησίαν ην εκτίσω τω τιμίω σου αίματι» και κάτω από αυτήν, σε καλή κατάσταση, σώζεται η τοιχογραφία του Ιωάννη Προδρόμου και του αποστόλου Πέτρου, που παριστάνονται ολόσωμοι. Ο Βαπτιστής ακολουθεί τον γνωστό εικονογραφικό τύπο είναι δηλαδή φτερωτός, στραμμένος προς τα αριστερά και κρατάει σταυρό και ειλητάριο, ο δε Πέτρος έχει σχεδιασθεί μετωπικός να ευλογεί. Με βάση τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά η αγιογράφηση του τέμπλου των Αγίων Αναργύρων ανάγεται στον 17ο αιώνα.