- Ιερός ναός Ζωοδόχου Πηγής
- Κωδικός Αντικειμένου : 404
- Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας
- Τύπος : ναός
- Ρυθμός : τρουλαίος ναός
- Κατηγορία : Ναός
- Τρέχουσα Θέση : Σαμαρίνα, Έξω από την Ελληνοκκλησιά
- Περιγραφή : Το αλώβητο ακόμα φυσικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με στοιχεία της αρχιτεκτονικής του ίδιου του κτηρίου, το καθιστούν ένα από τα ωραιότερα βυζαντινά μνημεία της Πελοποννήσου. Υπήρξε κατά πάσα πιθανότητα καθολικό μονής, όπως πιστοποιούν τα υπολείμματα μίας πτέρυγας κελιών, μία δεξαμενή και ένας διώροφος κοιμητηριακός ναός σε μικρή απόσταση. Η βασική εκκλησία είναι ένας τρουλαίος ναός, της δικιόνιας παραλλαγής των σταυροειδών εγγεγραμμένων, με νάρθηκα και προστώο στα δυτικά. Στις πλάγιες όψεις, μπροστά από τις εισόδους διαμορφώνονταν δικιόνια πρόπυλα, από τα οποία σώζεται μόνο το βόρειο. Ένα κομψό κωδωνοστάσιο προστέθηκε στη δυτική πλευρά την περίοδο της Φραγκοκρατίας πάνω από το κεντρικό αέτωμα της στοάς. Ο ναός είναι κτισμένος με ιδιαίτερη επιμέλεια με ευρεία χρήση αρχαίου οικοδομικού υλικού. Στον κεραμοπλαστικό του διάκοσμο έχουν χρησιμοποιηθεί και τούβλα που είχαν υποστεί ειδική επεξεργασία πριν από την όπτηση (κλειδόσχημα, δισέψηλον κ. ά.). Εσωτερικά ο κυρίως ναός καλύπτεται με τοιχογραφίες εξαιρετικής ποιότητας, που απηχούν τεχνοτροπικές τάσεις της κωνσταντινουπολίτικης τέχνης του 12ου αιώνα. Οι σκηνές του χριστολογικού κύκλου στις καμάρες των σταυρικών σκελών διακρίνονται για τις μνημειακές τους διαστάσεις και τη χρωματική τους ποικιλία. Οι μορφές αποδίδονται πλαστικά, με πλατύ δεξιοτεχνικό σχέδιο, που αποπνέει κλασικίζουσα χάρη. Το εικονογραφικό πρόγραμμα αναπτύσσεται με ευρηματικό τρόπο έτσι ώστε, οι σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη στα γωνιακά διαμερίσματα να υπογραμμίζουν το νοηματικό περιεχόμενο των παραστάσεων του Δωδεκαόρτου. Στον χώρο του ιερού βήματος η καινοφανής απεικόνιση του Θυόμενου Χριστού, ολόσωμου στη νεκρική σινδόνη, με το βαθύτατα ευχαριστιακό της περιεχόμενο, απηχεί τις χριστολογικές έριδες που ξέσπασαν στο Βυζάντιο κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Κομνηνών. Το μαρμάρινο τέμπλο και τα δύο προσκυνητάρια αποτελούν έξοχες δημιουργίες του λεγόμενου «εργαστηρίου της Σαμαρίνας», η δράση του οποίου τοποθετείται στα τέλη του 12ου αιώνα.