- Τα ριπίδια της Παλαιάς Μητροπόλεως Σερρών
- Κωδικός Αντικειμένου : 281
- Συλλογή : Ιερά Μητρόπολις Σερρών
- Τύπος : Ριπίδιο
- Κατηγορία : Κειμήλιο
- Τοποθεσία : Σέρρες
- Επιγραφές : Τα ριπίδια φέρουν συνεχόμενες επιγραφές, δηλαδή η επιγραφή του ριπιδίου Β΄ αποτελεί συνέχεια αυτής του ριπιδίου Α΄, γεγονός που επιβεβαιώνει τη λειτουργική τους συνάφεια. Ειδικότερα, η επιγραφή παραπέμπει στον επινίκιο ύμνο και έχει ως εξής: ΤΟΝ Ε / ΠΙΝΙ
- Τεχνικές : Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεχνική διακόσμησης των ριπιδίων, η οποία ανήκει στις πιο δαπανηρές και δύσκολες τεχνικές του σμάλτου.
- Υλικά : επιχρυσωμένο ασήμι, σμάλτο
- Διαστάσεις : 0,29μ x 0,60μ
- Απόκτηση : Δωρεά
- Ιστορία : Κατά την ταραγμένη εποχή των Βαλκανικών πολέμων τα εν λόγω ριπίδια, μαζί με διάφορα άλλα κειμήλια, μεταφέρθηκαν στη Βουλγαρία, όπου παρέμειναν σε άγνωστο μέρος για πολλές δεκαετίες. Ωστόσο, σε δημοσίευση του 1995, διαπιστώθηκε ότι αυτά βρίσκονταν στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Σόφιας με αριθμό καταγραφής 29207. Στην ελληνική βιβλιογραφία τα ριπίδια της Μητρόπολης Σερρών θεωρούνται έως και πρόσφατα χαμένα. Τα ριπίδια δημοσιεύτηκαν το 1995 από την Teofana Matakieva-Lilkova, η οποία σημειώνει ότι ο αφιερωτής τους ήταν ο Γεννάδιος, αλλά δεν αναφέρει τον τόπο προέλευσής τους. Ωστόσο από παλιότερες δημοσιεύσεις είναι γνωστό ότι τα εν λόγω ριπίδια προέρχονται από το Σκευοφυλάκιο της Μητρόπολης Σερρών. Για πρώτη φορά η υπογράφουσα σε σχετική μελέτη της και με βάση τις αναφερόμενες παραπάνω παλαιότερες δημοσιεύσεις, ταύτισε τα δημοσιεύματα το 1995 ριπίδια του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου της Σόφιας με εκείνα που προέρχονται από το Σκευοφυλάκιο της Μητρόπολης Σερρών.
- Περιγραφή : Κάθε ριπίδιο αποτελείται από ένα μεγάλο κεντρικό δίσκο, γύρω από τον οποίο εναλλάσσονται έξι μετάλλια και έξι διάχωρα με τρίλοβη απόληξη, τα οποία διαχωρίζονται από μαργαριτόμορφα εξάρματα. Τα ριπίδια φέρουν κυλινδρικό επίχρυσο μεταλλικό στέλεχος, για να προσαρμόζονται πιθανότατα σε ξύλινο κοντάρι. Και στις δυο όψεις του πρώτου ριπιδίου ο κεντρικός δίσκος, συμπληρωμένος με βαθυκύανο σμάλτο, φέρει παράσταση του ένθρονου Χριστoύ, καθισμένου σε θρόνο με στρογγυλό ερεισίνωτο, πατώντας σε υποπόδιο. Με το δεξί χέρι ευλογεί και με το αριστερό κρατεί ανοιχτό κώδικα Ευαγγελίου. Ο Χριστός είναι ενδεδυμένος με βαθυπόρφυρο ιμάτιο και γαλάζιο μανδύα και συνοδεύεται από την επιγραφή Ι(ΗCΟΥ)C Χ(ΡΙCΤΟ)C, η οποία αναγράφεται δεξιά και αριστερά στο πεδίο μέσα σε κυκλικό και τετράγωνο πλαίσιο αντίστοιχα, συμπληρωμένο με γαλάζιο σμάλτο. Εκατέρωθεν του Χριστού εικονίζονται τα σύμβολα των τεσσάρων ευαγγελιστών – ο μόσχος και ο άγγελος αριστερά ο λέων και ο αετός δεξιά. Γύρω από τον κεντρικό δίσκο αναπτύσσεται το πρώτο μέρος της επιγραφής του επινίκιου ύμνου. Στα ενταγμένα γύρω από τον κεντρικό δίσκο μετάλλια, τα οποία πληρούνται με πράσινο σμάλτο, απεικονίζονται άγγελοι σε προτομή, μέσα σε μετάλλια με βαθυκύανο βάθος. Αποδίδονται με μαύρα μαλλιά, λευκά ενδύματα, γαλάζια φωτοστέφανα και κρατούν σκήπτρα. Τα τρίλοβα διάχωρα γύρω από τον κεντρικό δίσκο, πληρούνται με βαθυκύανο σμάλτο, όπου παριστάνονται πολύχρωμα εξαπτέρυγα. Στο σημείο επαφής του ριπιδίου με το μεταλλικό στέλεχος υπάρχει, στη μία όψη, πολύλοβο μεταλλικό έξαρμα με την επιγραφή: ΓΕ(ΝΝΑ) / ΔΙΟΥ / ΝΝΞ και στην άλλη όψη του ριπιδίου και στο ίδιο σημείο, υπάρχει στερεωμένο με τρία επάλληλα καρφιά μεταλλικό εξάρτημα και ως εκ τούτου δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί η ύπαρξη ανάλογης επιγραφής και στη θέση αυτή. Στο δεύτερο ριπίδιο και στις δύο όψεις του κεντρικού δίσκου προβάλλεται σε βαθυκύανο βάθος η μορφή του Χριστού Εμμανουήλ σε προτομή, εγγεγραμμένη σε πολυγωνική δόξα. Αποδίδεται ως νέος, αγένειος με καστανή κόμη, ευλογώντας με τα δύο χέρια. Είναι ενδεδυμένος με ιώδες ιμάτιο και γαλάζιο μανδύα. Εκατέρωθεν της κεφαλής του εντάσσονται δύο μετάλλια, συμπληρωμένα με γαλάζιο σμάλτο, όπου αναγράφεται Ι(ΗCΟΥ) C Χ(ΡΙCΤΟ)C. Στο χρυσό φωτοστέφανο εγγράφεται σταυρός με βαθυκόκκινες κεραίες, όπου διακρίνεται η επιγραφή Ο / Ω / Ν. Το βάθος της επιφάνειας πληρούται με φυτική διακόσμηση, αποτελούμενη από έλικες με λεπτό σύρμα. Στα βαθυπράσινα μετάλλια, που πλαισιώνουν τον κεντρικό δίσκο, εικονίζονται άγγελοι σε προτομή με γαλάζια φωτοστέφανα, μέσα σε βαθυκύανα μετάλλια, ντυμένοι με λευκά ενδύματα. Στα τρίλοβα βαθυκύανα διάχωρα, γύρω από τον κεντρικό δίσκο, παριστάνονται πολύχρωμα εξαπτέρυγα. Η μία όψη του ριπιδίου διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, ενώ στην άλλη η σμάλτινη διακόσμηση έχει εκπέσει στο πρώτο και στο πέμπτο μετάλλιο. Στην παρυφή του κεντρικού δίσκου αναπτύσσεται το δεύτερο μέρος της επιγραφής του επινίκιου ύμνου, το οποίο αποτελεί συνέχεια της επιγραφής του πρώτου ριπιδίου. Στο σημείο επαφής του μεταλλικού στελέχους στη μία όψη, όπως άλλωστε και στο ριπίδιο Α’, υπάρχει πολύλοβο εξάρτημα, στο οποίο αναγράφεται η επιγραφή ΓΕ(ΝΝΑ) / ΔΙΟΥ / ΝΝΞ . η ένταξη μεταλλικού εξαρτήματος στερεωμένου με τρία επάλληλα καρφιά, στην άλλη όψη του ριπιδίου, δυστυχώς και στην περίπτωση αυτή την εξακρίβωση ύπαρξης ανάλογης επιγραφής.